Redeloos, radeloos, reddeloos
Wie 1672 zegt, zegt Oude Hollandse Waterlinie en zegt Rampjaar. Synoniem met het Rampjaar is het gezegde: ‘het volk redeloos, de regering radeloos en het land reddeloos’. In dat jaar vielen Engeland, Frankrijk en de bisdommen Münster en Keulen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden aan. Het zag er aanvankelijk somber uit. De net benoemde jonge Prins-stadhouder Willem III was in 1672 generaal van het leger en had één opdracht: de vijand verslaan.
En dat lukte; in korte tijd werden honderden hectares weiland tussen Muiden en voorbij Gorinchem zo’n 40 cm hoog onder water gezet. Het water werd het wapen tegen de oprukkende Fransen, want zij konden door dit plas-drasgebied geen kanonnen meer trekken en het was te ondiep om er te kunnen varen. Deze militaire verdedigingslinie was een ingenieus netwerk van inlaatplaatsen, sluizen, aanvoerkanalen, kleine dammen, dijken, kades en inundatiegebieden. Op strategische plaatsen lagen versterkte steden, forten of schansen. Samen met de bestaande natuurlijke barrières waren zo naar verhouding veel minder troepen nodig dan anders bij een lange grens het geval zou moeten zijn. De overblijfselen van deze militaire waterlinie zijn soms bescheiden zichtbaar in het landschap, zoals de Koeneschans in Vlist of juist heel herkenbaar als het Fort Wierickerschans in Bodegraven of de vestingsteden Schoonhoven en Nieuwpoort, de twin cities van de Oude Hollandse Waterlinie aan weerszijden van de Lek.
Dit onder water zetten van grote percelen land gebeurt ook nu. Maar dan voor piekwaterberging in tijden dat het overtollig regen- en rivierwater niet meer op de geleidelijke manier naar zee afgevoerd kan worden. Eén zo’n locatie ligt een paar honderd meter van het Gemaal De Hooge Boezem achter Haastrecht vandaan. In deze polder Hooge Boezem is in 2014 het gebied ingericht voor waterberging, en als natuur- en recreatiegebied. Men verwacht dat eens in de vijf jaar het overtollige water in dit gebied van circa 45 ha opgevangen moet worden. Dit gebeurt dan handmatig. De beschikbare capaciteit is 73.000 m3 water. Door de natuurontwikkeling is deze polder rijker aan planten en dieren geworden en een prachtige plek geworden voor vogelaars.
Meer informatie over de Oude Hollandse Waterlinie staat op www.ontdekdewaterlinie.nl/historieOHW en www.struinenenvorsen.nl/routes/smokkelroute-koeneschans.
