Steenovens Klein Hitland
In de 15e, 16e en 18e eeuw verrezen er steenplaatsen langs de Hollandsche IJssel. De eerste steenplaats in Nieuwerkerk werd op Kortenoord gebouwd, daarna volgden Ver Hitland (buitendijks), Klein Hitland (binnendijks) en Ver Hitland (binnendijks). De steenfabrieken lagen aan de rivier, zodat de stenen over het water konden worden getransporteerd en de klei, die uit de IJssel werd gebaggerd, eenvoudig kon worden aangevoerd. De locatie was ook gunstig voor de aanvoer van turf over water. Turf werd niet in het Hitlandgebied gestoken en gebaggerd (vanwege verzakkingsgevaar voor de Groenendijk en ’s Gravenweg), maar op de plekken waar nu de Prins Alexanderpolder en Zuidplaspolder zijn.
Daardoor is het Hitlandgebied met zijn karakteristieke slagenlandschap gespaard gebleven en ligt de polder, die dus niet verveend is maar alleen ingeklonken, hoger dan de Prins Alexanderpolder aan de andere kant van de ’s-Gravenweg. Later werd de turf overigens aangevoerd uit de noordelijke provincies. De laatste steenplaats op Klein Hitland met vier ovens sloot in 1964 en is nu een rijksmonument. Op Ver-Hitland staat ook een rijksmonument, dit is een villa gemaakt van steenoven De Olifant. De monumentale dijkboerderij van de steenfabrikant staat aan de Groenendijk 301.
De gele steentjes die in de steenovens gebakken werden, zijn bekend als “ijsselsteentjes”. Ze zijn in de wijde regio te vinden in nagenoeg alle woningen, boerderijen, molens, bolwerken en kademuren van voor 1900. Na 1900 mochten de steentjes niet meer voor muren worden gebruikt, vanwege het te kleine formaat. Het bakken van deze steentjes was een zeer arbeidsintensief karwei. De in een houten vorm geperste kleistenen werden op karren - getrokken door pony’s, die hitten werden genoemd - naar het plakveld vervoerd om daar uit hun vorm te worden ‘geslagen’. Vrouwen en kinderen keerden deze kleistenen zodat ze gelijkmatig droogden. Als ze droog waren, reden de vrouwen deze zogenaamde rauwe stenen met kruiwagens naar de ovens om ze daarin op te stapelen, na het bakproces kruiden de vrouwen de ovenlading van soms wel een miljoen ijsselstenen naar de scheepskade en vandaar in de schepen.
Grappig feitje: ‘Hit’ betekende in dialect geit. Kleine paarden die zo klein waren dat ze geitenkarren konden trekken werden daarom hit paardjes of hitten genoemd. Dit kan de verklaring zijn voor de naam ‘Hitland’.
Meer informatie: Park Hitland en Beleef Zuidplas/Steenovens Klein Hitland
